Χρίστος Αβραάμ - Κοινωνικό Συμβόλαιο

Τον πολιτικό όρο «Κοινωνικό Συμβόλαιο» που παραπέμπει στην εναλλακτική αντίληψη του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, επέλεξε ο Χρίστος Αβραάμ για γενικό τίτλο της πρώτης του ατομικής έκθεσης. Η έκθεση, την οποία επιμελείται η διδάκτωρ φιλοσοφίας, Έφη Κυπριανίδου, ανοίγει στις 29 Ιανουαρίου.

Ο προβληματισμός του Χρίστου Αβραάμ έχει να κάνει με το ρόλο της τέχνης στη σημερινή κοινωνία. Αυτός ο προβληματισμός δεν τον οδηγεί σε κάποιου είδους αναπαράσταση της πραγματικότητας στο έργο τέχνης, αλλά ούτε και στην πρόσληψη της πραγματικότητας ως έργου τέχνης. Ο στόχος του είναι πιο φιλόδοξος: ο καλλιτέχνης θέλει να αποδομήσει τη διάκριση ανάμεσα στην πραγματικότητα και το έργο τέχνης, καταδεικνύοντας ότι ανάμεσα στον κόσμο και στην τέχνη δεν υφίσταται κάποιο χάσμα προς γεφύρωση. Η ιστορία της τέχνης μας έχει δώσει κι άλλες τέτοιες προσπάθειες (ίσως σε αυτήν ακριβώς την προσπάθεια να συνίσταται η τέχνη, αν πιστέψουμε τον Gombrich), όπως το trompe l’oeil, μια επιδέξια αναπαράσταση που ξεγελά το θεατή καθιστώντας τον θύμα μιας οφθαλμαπάτης. Ακόμη, το στόχο αυτό υπηρετούν ενέργειες που καθιστούν ένα «έτοιμο» αντικείμενο (objet trouvé) έργο τέχνης, όπως για παράδειγμα ο Ντυσάν έπραξε με την Κρήνη του – εκθέτοντας, δηλαδή, έναν ουρητήρα.

Στην περίπτωση του Αβραάμ, ενός νέου καλλιτέχνη με γνώσεις και ενδιαφέρον για τη δυτική παράδοση της ζωγραφικής, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στην τέχνη υπονομεύονται, εφόσον κάποια κομμάτια του κόσμου «εισχωρούν», κυριολεκτικώς, εντός του έργου τέχνης. Αυτό επιτυγχάνεται, καταρχήν, με τις τεχνικές του κολάζ και του ασεμπλάζ που ο Αβραάμ χρησιμοποιεί συχνά στα έργα του (χαρτόνια, χαρτόκουτα, θραύσματα ξύλου, το μπλουζάκι μιας αγαπημένης, ένα βετέξ ή τα απομεινάρια μιας σφουγγαρίστρας – όλα ζωντανεύουν μια τρίτη, σχεδόν γλυπτή, διάσταση). Περαιτέρω, ο Αβραάμ ακολουθεί έναν ακόμη ριζοσπαστικό τρόπο γεφύρωσης τέχνης και πραγματικότητας: επιχειρεί να διατηρήσει την παρουσία του εντός του καμβά, ακόμη και μετά το πέρας της δημιουργικής διαδικασίας. Κοιτάζοντας κανείς ένα έργο του Αβραάμ έχει την αίσθηση ότι ο καλλιτέχνης είναι ήδη πάντοτε παρών, ότι συνδιαλέγεται ακατάπαυστα με αυτό, κι ότι «παραμονεύει», πάνω από τον ώμο σου, να πει ακόμη κάτι, να προσθέσει άλλο ένα υλικό, να παρεμβάλει άλλη μία σκέψη. Μορφές και όγκοι που σαλεύουν, χρώματα που μετακινούνται, σκηνές που παίζουν παιχνίδια με το νόημά τους μπροστά στα μάτια μας (και πίσω από την πλάτη μας): τα έργα του Χρίστου Αβραάμ θυμίζουν κινηματογραφικές καταγραφές «Κάποια στιγμή ο καμβάς άρχισε να εμφανίζεται… ως μια αρένα για δράση, παρά ως ένας χώρος στον οποίο αναπαράγεται, ανα-σχεδιάζεται, αναλύεται ή “εκφράζεται” ένα αντικείμενο, πραγματικό ή φαντασιακό… Αυτό που βρισκόταν στον καμβά δεν ήταν μια εικόνα αλλά ένα συμβάν» Harold Rosenberg, The American Action Painters (1952) Είσαι πια έτοιμος να ριψοκινδυνεύσεις πολλά. Κι αυτό γιατί ο έρωτας είναι αυτό που υπερβαίνει εντέλει όσα επιχειρήματα κι αν έχεις… Μόνο, φίλε μου, θαρρώ πως χάσαμε χρόνο πολύ αποφεύγοντας ακριβώς τα πιο δικά μας πράγματα. Πού να ξέρω τι ξέρεις εσύ; Όταν ο βήχας γυρνά ξανά αργά τη νύχτα και με δαγκώνει o πόνος μου, μήπως ξέρεις τί σκέφτομαι πραγματικά; Ντουρς Γκρυνμπάϊν, Ο αστρονόμος, μτφ. Θ. Λάμπρου βίαιων συναπαντημάτων, παρά ολοκληρωμένα έργα κατάδειξης τεχνικής αρτιότητας. Ο Αβραάμ, αν και βρίσκεται διαρκώς σε μια διαδικασία επαναδιαπραγμάτευσης και επεξεργασίας των καμβάδων του, συχνά τους αφήνει με μια αίσθηση δυναμικής ημι-τέλειας, ως εάν αυτοί να είναι ακόμη ανοιχτοί στη συζήτηση, ως τίποτε να μην ορίζουν τελειωτικά και για τίποτε να μην αποφαίνονται.

Μέσα από ένα συνδυασμό χειρονομιακής αφαίρεσης και αναπαράστασης, υπομνηστικό των καλλιτεχνών της δράσης και του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, ο Χρίστος Αβραάμ δεν επιβάλλει ένα σύνολο εικόνων στον καμβά ή στα υλικά που έχει μπροστά του: γνωρίζει, άλλωστε, ότι οι ιδέες, όπως και τα υλικά του, δεν αποτελούν γυμνά δεδομένα, δεν είναι μια «άφωνη» ύλη με την οποία μπορεί να μιλήσει τριτοπροσωπικά για τον κόσμο. Αντίθετα, το έργο τέχνης προκύπτει μέσα από μια εν κινήσει – σχεδόν χορευτική - διαδικασία ερωταπόκρισης του καλλιτέχνη με τα υλικά που έχει μπροστά του. Το έργο τέχνης είναι, με άλλα λόγια, ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει σε χρόνο παροντικό, αντλεί από την καθημερινή ζωή και αντικρίζει το τραγικό στις ανθρώπινες περιπέτειες.

Κοιτάζοντας κανείς τα έργα του Αβραάμ, διακρίνει διαφορετικές ιστορίες «δωματίου», δοσμένες μέσα από μια βαθιά ανθρωπογνωσία, απαλλαγμένες ωστόσο από γλυκερές αισθηματολογίες και άνοστες λυρικές εξάρσεις. O Χρίστος Αβραάμ αγαπάει τους ανθρώπους. Γι’ αυτό ζωγραφίζει τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα – έρως, τραγωδία, έκσταση, συμφορά – προσπαθώντας να κατανοήσει το φοβερό, το ανείπωτο, το αναπόφευκτο του βίου. Ο κόσμος με το λιγοστό δίκιο και το κραυγαλέα άδικο, απαλύνεται από τα έντονα χρώματα των έργων: ο ζωγράφος γνωρίζει, αλλά επιμένει να είναι αισιόδοξος («Θα ‘ταν άλλωστε υπερβολικά σκληρές οι εικόνες, πώς θα τις αντέχαμε χωρίς χρώματα», διερωτάται). Υπ’ αυτό λοιπόν το πρίσμα, η τέχνη του Αβραάμ είναι βαθύτατα πολιτική, με το ειδικό πολιτικό βάρος που έχει κάθε σοβαρή προσπάθεια κατανόησης των ανθρώπινων. Δεν έχουν άλλωστε περάσει ούτε δύο χρόνια από τότε που ο Δήμος Λευκωσίας κατάσχε, για λόγους «προσβολής της δημοσίας αιδούς», έργα από την προηγούμενή του δουλειά Sex & Breakfast, με την ανάρτηση των οποίων ο Αβραάμ καυτηρίαζε την πραγματικότητα της εκμετάλλευσης γυναικών και της πορνείας στην εντός των τειχών πόλη, προκαλώντας και την παρέμβαση της Επιτρόπου Διοικήσεως που έψεξε τη στάση των δημοτικών αρχών. Η δουλειά του Αβραάμ εξελίσσεται μέσα από ένα ιδιότυπο, μετα-φωτογραφικού τύπου, κοντράστ ανάμεσα στο λευκό του καμβά και στη δύναμη του σχεδίου και των χρωμάτων. Στο εμβληματικό του έργο «Ο δισκοβόλος», ο Αβραάμ σχολιάζει το βίο του μαχόμενου ανθρώπου, επιλέγοντας μια μορφή χωρίς βάθος που κινείται σε έναν χώρο που δεν στερείται προοπτικής, αλλά εμφανίζει μιαν άτυπη γεωμετρικότητα. Σε αυτό το έργο, ανάμεσα στο δισκοβόλο του Αβραάμ και τον κόσμο, την πόλη και τα εργοστάσιά της, παρεμβαίνει μια σχεδόν λευκή επιφάνεια: ίσως ο αγώνας του δισκοβόλου δεν θ’ αλλάξει δραστικά τον κόσμο, ίσως να δίνει τη μάχη του ενώ ο κόσμος προχωρεί ανεξάρτητα, ίσως ο αγώνας του δεν είναι παρά μια προσπάθεια που παραμένει ιδιωτική, εντός των λευκών τοίχων…

Στα έργα του Αβραάμ, οι άνθρωποι έχασαν το βάθος τους, γι’ αυτό κι απεικονίζονται ως φιγούρες επικολλημένες που ψηλαφούν τον κόσμο γύρω τους: αυτό το χαμένο βάθος απ’ τους ανθρώπους, απ’ τα λόγια κι απ’ τις πράξεις τους, μπορούμε άραγε να το ξανακερδίσουμε? Ίσως, με ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο, με μιαν επανάσταση, σαν αυτή που οραματίζεται ο καλλιτέχνης, σαν αυτή που ενδημεί στις ερωτικές ανατροπές που απεικονίζει… - Έφη Κυπριανίδου, Δρ Φιλοσοφίας

Ο Χρίστος Αβραάμ γεννήθηκε το 1978 στη Λευκωσία και αποφοίτησε με άριστα από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και το εργαστήρι του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου (με υποτροφία) από την ίδια σχολή. Είναι αντιπρόεδρος του Ε.ΚΑ.ΤΕ.

Το έργο του καλλιτέχνη έχει παρουσιαστεί ως τώρα σε ομαδικές εκθέσεις σε Κύπρο, Ελλάδα, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ρωσία. Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Εικαστικού Βιβλίου 2012 για τον «Στον Άγνωστο Εραστή» (ζωγραφική Χρίστος Αβραάμ - ποίηση Μαρίνα Κωστάνς).

Έργα του βρίσκονται στο Μουσείο Plyos της Ρωσίας, στη Saatchi Gallery και σε ιδιωτικές συλλογές στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Έργο του έχει καταχωρηθεί στον κατάλογο για τα 50χρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ παλαιότερα έργο του έχει κοσμήσει την αφίσα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους Θεσσαλονίκης.

Εγκαίνια την Τρίτη 29 Ιανουαρίου στις 19:00

Ώρες Λειτουργίας
Δευτέρα - Παρασκευή: 16:30 - 19:30
Σάββατο: 10:30 - 13:30