Δώρος Ηρακλέους - Χαρταετοί

Με «Χαρταετούς» φιλοξενείται από τις 7 Δεκεμβρίου 2010 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 2011 ο Δώρος Ηρακλέους στη Γκαλερί Μορφή στη Λεμεσό.

Μια σειρά χαρταετών από αλουμίνιο αποτελούν την νέα πρόταση του καλλιτέχνη. Επιλέγοντας το χαρταετό ο Ηρακλέους τάσσεται να διερευνήσει ένα θέμα που σε πρώτη εντύπωση φαντάζει ήπιο και βατό αλλά που στην ουσία κυοφορεί έναν άρρηκτο συμβολισμό.

Ο άνθρωπος μάχεται ανέκαθεν να ορίσει την παρουσία του στον «τρυγημένο» χώρο που τον περιβάλλει με χειρονομίες ή δράσεις συνήθως ευλογοφανής. Παρόλα αυτά η αγωνία για ένα περαιτέρω δήλωμα του έξω από όρια συμβατά και προβλέψιμα οδηγά τον άνθρωπο άλλοτε στην επινόηση μεθόδων και άλλοτε στην παρασκευή μέσων κατευναστικών σε αυτή. Με το χαρταετό ο άνθρωπος απλώνει αναμφίβολα το είναι του σε ανώτερες συμπαντικές ζώνες. Αναπτύσσει στην ουσία αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως gestus profugus ( χειρονομία απόδρασης ). Ο χαρταετός ή αλλιώς πατάκι ή ακόμα σμυρνάκι αποτελεί ανέκαθεν, κυρίως στις χώρες της ανατολικής Ασίας, μέσο εξορκισμού των κακών δυνάμεων. Η ευρύτερη εφαρμογή του όμως, όσο και αν φαντάζει ψυχαγωγική, καταμαρτυρεί τη μεταφυσική χροιά του στη ανθρώπινη συνείδηση : την εξαγνιστική. Ο Γεώργιος Δροσίνης σε ποίημα του γραμμένο την περίοδο 1914-17 σχολιάζει χαρακτηριστικά το πρωτόγνωρο, αλησμόνητο και κυρίως λυτρωτικό αίσθημα που δοκιμάζει, επιχειρώντας ο ίδιος το πέταμα ενός χαρταετού.

Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας αποτελεί έναν από τους πρώτους εικαστικούς που εκφράζει ενδιαφέρον για την εν λόγω κατασκευή. Τα ζωγραφικά του έργα Χαρταετοί στην Ύδρα και Χαρταετοί στην Αθήνα του 1937 και του 1940 αντίστοιχα, το μαρτυρούν. Ανάλογο ενδιαφέρον εκδηλώνει την ίδια περίοδο και ο Σπύρος Βασιλείου. Το 1955 ο Κώστας Γραμματόπουλος εικονογραφεί το γνωστό Αλφαβητάρι. Ποιός δεν θυμάται το χαρταετό που ο Ρήγας υψώνει ως λάβαρο αθωότητας σε μια από τις σελίδες του; Οι τρισδιάστατοι χαρταετοί σε φυσικό μέγεθος του Αλέξη Ακριθάκη στη δεκαετία του 80 παραμένουν εμβληματικοί. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε, μεταξύ άλλων, τους χαρταετούς του Αλέκου Φασιανού, της Όπυς Ζούνη και του Γιάννη Κόττη αλλά και τους χαρταετούς του Στέλιου Βότση που ο μπερμπάντης ήρωας του περιοδεύει σε τεντωμένο σχοινί μαζί με το σώμα του σε έργα των τελευταίων δεκαετιών.

Οι «Χαρταετοί» του Ηρακλέους συγγενεύουν σε ύφος με παλαιότερα έργα. Πρόκειται στην ουσία για άλλοτε επίπεδες και άλλοτε ελαφρώς ανάγλυφες μεταλλικές επιφάνειες που μέσα από τα ανοίγματα τους προβάλλουν επίπεδα χρωματιστά κομμάτια καμβά. Ο Ηρακλέους προτείνει κοινότυπες μορφές χαρταετού. Με στρουκτούρα δηλαδή που υπακούει στις αρχές μιας στερεότυπης γεωμετρίας. Επικεντρώνει εντούτοις το ενδιαφέρον του σε συντακτικές παραλλαγές της εσώτερης δομής τους. Φιγούρες του θεάτρου σκιών, πεταλούδες, καράβια, γλάροι, φρούτα και τόσα άλλα μοτίβα συνωστίζονται στον εσώτερο χώρο της επιφάνειας για να συντάξουν - με θέσεις τους- το περιεχόμενο μιας αφήγησης. Ο καλλιτέχνης, με τη νέα σειρά έργων, επιχειρεί τη διερεύνηση και εφαρμογή μιας νέας μεθόδου αφήγησης και κατά συνέπεια μιας νέας θέσης του προϊόντος αφήγησης που είναι δεν είναι άλλο από το δημιούργημα του. Εγκαταλείπει την αρχή που θέλει το έργο απέναντι στον παρατηρητή και σε ύψος που να αφήνει το βλέμμα να απλώνει αβίαστα πάνω σε αυτό. Ορίζει μια θέαση και ανάγνωση του έργου υπακούοντας στην αρχή της ανάτασης. Τα πρόσφατα έργα του καλλιτέχνη δεν διακρίνονται τόσο για το νέο υφολογικό τους χαρακτήρα όσο για την συμβολική τους αποδεικτικότητα. Ψηλά και σε τεντωμένο σχοινί κρατά ο καλλιτέχνης το δικό του έργο, το δικό του πρωτείο. Ένα ερώτημα ανακύπτει. Μπορεί να γίνει λόγος για την ακροδεσιά ενός μύθου ή καλύτερα ενός μυθεύματος;

Δρ. Σάββας Χριστοδουλίδης
Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Φρέτερικ

Ώρες Λειτουργίας
Τρίτη - Παρασκευή: 10:00 - 13:00 & 16:30 - 19:00
Δευτέρα & Σάββατο: 10:00 - 13:00