Γιάννης Παπανελόπουλος - Τα πλοία του Πειραιά

Η Peter’s Gallery σας προσκαλεί στην έκθεση του Γιάννη Παπανελόπουλου «Τα πλοία του Πειραιά».

Τα εγκαίνια θα τελεστούν την Τετάρτη 2 Οκτωβρίου στις 7:00 μ.μ.

Διάρκεια: 2-31 Οκτωβρίου 2019

Ο Γιάννης Παπανελόπουλος ζωγραφίζει το αγαπημένο του λιμάνι του Πειραιά, τοπόσημα προσωπικής μυθολογίας. Με υποφώσκουσα τρυφερότητα, ο ζωγράφος μας απογειώνει χαρακτηριστικές απόψεις της γενέθλιας πόλης, επιλέγει για θέματά του εμβληματικά της σημεία, αναγνωρίσιμα ευθύς, σαν γραμματόσημα αποστολής ιδιωτικών επιστολών προς κάθε αποδέκτη-θαυμαστή της. Σε μια βαθύτερη ανάγνωση, μέσα από το θέμα του πίνακα, επιχειρεί να φιλοτεχνήσει τα είδωλα μιας πόλης αρχαίας αλλά και σύγχρονης, της οποίας ο μύθος αποτελεί αναπόσπαστο παρόν στην καθημερινότητά της.

Από τεχνοτροπικής απόψεως, οι πίνακες αυτής της ενότητας αποτελούν ένα εν γένει μελέτημα πάνω στο φως, με αφετηρία αλλά και υπερβαίνοντας το μοναδικό Ελληνικό φως που διαλύει τις αυταπάτες με γιορτινή διάθεση αποκάλυψης. Μάλλον ενδιαφέρει η λειτουργία του φωτός στον πίνακα ως έκφανση υποκείμενων ποιοτήτων: Α. Της ενδότερης λάμψης που προκύπτει από την ανάσυρση της υφής των αντικειμένων. Β. Των φυσικών φαινομένων που διαδραματίζονται αλλαχού και το αποτέλεσμά τους με τη μορφή των εναλλαγών του φυσικού φωτός, αναλαμβάνει η όραση. Γ. Της αίσθησης επιφάνειας που προκύπτει από την μυστηριακή φύση του φωτός και από την ανάδυση μέσω αυτού, σε βάθος σύστασης των πραγμάτων.

Η μεγάλη ικανότητα σύζευξης του Παπανελόπουλου, ακινητοποιεί οπτικά μια περιοχή του πίνακα, ενώ ταυτόχρονα αποδίδει δυναμικά άλλες θεματικές ενότητες, ώστε εν τέλει να εγκλωβιστεί ο Χρόνος σε ένα οπτικό και αισθητικό στοίχημα που απεικάζει την ίδια φιλοσοφία που διαπιστώνουμε και στις υπόλοιπες θεματικές ομάδες του ζωγραφικού του έργου. Συνεπής στα ζητούμενα της τέχνης του, ο ζωγράφος υφαρπάζει το στιγμιότυπο μέσα από την ρευστή και συνεχώς εξελισσόμενη γενική εικόνα. Η «νεκρή φύση» στον πίνακα δεν είναι ποτέ ακίνητη και πάντα έχει φωνή, φωνές άηχες αλλά εκκωφαντικές, που προκύπτουν από οπτικές εικόνες. Στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ενότητα με θέμα το λιμάνι του Πειραιά, το φως ανεβαίνει υγρό, λαμπρό σαν μετά από βροχή, ανθίζει ανάμεσα σε ταραγμένα σύννεφα, καταρτίζει περιπετειώδεις ουρανούς που έλκουν καταγωγή από τις θαλασσογραφίες του 19ου αιώνα. Από πλευράς σύνθεσης, η ομάδα των πινάκων αυτών παρουσιάζει ομοιότητες, καθώς η θέση του παρατηρητή-ζωγράφου, εικάζεται συνεκδοχικά από την κατάστρωση του εικαστικού χώρου: Σε όλους τους πίνακες, σε πρώτο πλάνο εικονίζεται ένα κομμάτι της προκυμαίας, που καταλαμβάνει το κάτω μέρος της σύνθεσης. Το κεντρικό θέμα αναπτύσσεται στη μεσαία ζώνη, ενώ το ανώτερο τμήμα του πίνακα, σε αναλογία μεγέθους με το κατώτερο, καταλαμβάνει ουράνιο τοπίο ή/και απροσδιόριστο φόντο.

Ενώ φαίνεται σαν να εφαρμόζεται αυστηρή γραμμική προοπτική, ταυτόχρονα ανακαλύπτουμε τη χρήση ατμοσφαιρικής προοπτικής στο άνω τμήμα, ενώ στο πρώτο επίπεδο, οι ανθρώπινες μορφές που συχνά εμφανίζονται στους πίνακες, εικονίζονται συνοπτικά και συγκεχυμένα, παραπέμποντας σε φωτογραφική αποτύπωση. Μέσω της χρήσης διαφορετικής προοπτικής στον ίδιο καμβά, το παιχνίδι της κανονικότητας της ακαδημαϊκής ζωγραφικής, στην οποία παραπέμπει ο σχολαστικός, κατά σημεία, βερισμός στην απόδοση του θέματος, ανατρέπεται προς την αφαίρεση, αιφνιδιάζοντας τον θεατή. Επίσης ενδιαφέρουσα και ιδιότυπη, είναι η διασπορά των επιμέρους θεμάτων εντός του εικαστικού χώρου. Και πάλι, αντίθετα προς τους κανόνες της σύνθεσης που ορίζουν το κύριο θέμα να εστιάζεται στο κέντρο, πολύ κοντά στην ρομαντική ανατροπή του Ντελακρουά, το κέντρο του πίνακα παραμένει συχνά χωρίς κύριο θέμα, ενώ τεχνηέντως, διαγώνιες καθοδηγούν το βλέμμα του θεατή σε έκκεντρα θέματα-σημεία αναφοράς. Με τον τρόπο αυτό, δεν μπορεί κανείς να ξεκαθαρίσει αν υπάρχει τελικά ένα κεντρικό θέμα στη σύνθεση, εφόσον, μάλιστα, η εναλλαγές λεπτομερούς και συνοπτικής απόδοσης των επιμέρους, διασπείρουν την προσοχή του θεατή, οδηγώντας σε στοχευμένη πολυτονικότητα. Η τεχνοτροπική αυτή επιλογή, σαφώς και δεν είναι ανεξάρτητη του περιεχομένου μιας και στα ιδιότυπα αυτά θαλάσσια τοπία, όπου παρεισφρέουν στοιχεία αστικού ή/και βιομηχανικού τοπίου, το λανθάνον κεντρικό θέμα του πίνακα είναι πρώτα τα νερά του λιμανιού και αμέσως μετά, τα ανθρωπόμορφα καράβια.

Θεματολογικά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στόχευση των πινάκων είναι η απόδοση της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας του λιμανιού, μέσα από την απεικόνιση σκηνών της καθημερινής του ζωής. Εδώ, οι άνθρωποι συνεργάζονται με τις μηχανές τους και την φύση, σε έναν σκοπό που εξυπονοείται διαρκώς: Στο ταξίδι και την προετοιμασία του.

Οι άνθρωποι ενδιαφέρουν μόνον ως εργάτες, όχι ως ταξιδιώτες. Εικονίζονται χωρίς χαρακτηριστικά προσώπου, δίδεται έμφαση στην ρώμη και τις τεχνικές τους ικανότητες για την προετοιμασία του ταξιδιού, είτε λειτουργούν ως μονάδες είτε ως ομάδα. Όταν ποζάρουν στο πρώτο πλάνο, μοιάζουν με φαντάσματα, φασματικές μορφές που περνάνε, αναλώσιμα της διαδικασίας. Τα πλοία, αντίθετα, πύργοι θαλάσσιοι, μεγάλα εμπορικά, στέκουν ηγεμονικά στο φυσικό τους περιβάλλον, έτοιμα για απόπλου. Μικρά βοηθητικά πλοιάρια ζωηρά διασχίζουν το ακίνητο λαδοπράσινο νερό του λιμανιού, εισάγοντας την κίνηση στον πίνακα, μαζί με τα γλαρόνια που πετούν ελεύθερα, λειτουργώντας και ως τάξη μεγέθους των υπολοίπων θεμάτων. Η κίνηση και η στάση αριστοτεχνικά συνδυάζονται σε αυτούς τους πίνακες με τα ογκώδη κύτη και τα ασάλευτα νερά. Οι οριζόντιες και κάθετες των καραβιών και των κτιρίων στο βάθος, καθώς και της προβλήτας, δυναμιτίζονται από τους κύκλους που γράφουν στα νερά οι μαούνες και τα άτακτα πετάγματα των πουλιών. Τα μεγάλα καράβια μοιάζουν να αναπνέουν με βράγχια από όπου βγαίνουν καταρράκτες νερού, οι πλώρες τους είναι ανθρωπόμορφες, τα καμπύλα σκάφη τους οργανικά.

Η χρωματική παλέτα του γαλάζιου και του γκρίζου, σοφά φωτίζεται από πορτοκαλιά και βαθιά κόκκινα, κίτρινα και λευκά, όλα ποτισμένα αρμύρα. Το σίδερο των καραβιών επάνω στο θαλασσινό βαθύ νερό, σε συνδυασμό με τους χειμερινούς ουρανούς του βάθους και το αντιθετικό συμπαγές του τσιμέντου στο πρώτο πλάνο, δημιουργούν συνθέσεις στέρεες και αέρινες συνάμα, σε θαυμαστή αισθητική ισορροπία, επιπλέον, το μέγεθος των καμβάδων δεν έχει σημασία. Ακόμη και αν, σε μεγάλους καμβάδες ταξιδεύει πιο εύκολα η ψυχή του θεατή μέσα από τα εικονιζόμενα, και οι μικροί καμβάδες, με την ενίοτε μικρογραφική διάθεση που τους διακρίνει, επιτυγχάνουν την ίδια ακριβώς αίσθηση για τον θεατή τους.

Στους πίνακες της ομάδας αυτής, αναγνωρίζουμε συμπυκνωμένη την προσωπική καλλιτεχνική γλώσσα του Γιάννη Παπανελόπουλου. Αποτελείται από στέρεο σχέδιο, γραμμική και ατμοσφαιρική προοπτική, φωτογραφική ακρίβεια στην απόδοση των θεμάτων, ακαδημαΐζουσα τεχνοτροπία με εκπλήξεις αφαίρεσης, υπολανθάνουσα κίνηση σε ισορροπία με την ακινησία, δυναμικές διαγώνιοι, αφηρημένο φόντο, θέματα που αναπτύσσονται σε επίπεδα, αίσθηση ότι ο πίνακας είναι παράθυρο επιλεγμένο και απομονωμένο τμήμα μιας πολύ ευρύτερης εικόνας, χρήση ανεκδοτολογικών στοιχείων στα οποία δίδεται ιδιαίτερη έμφαση ενώ σε άλλες περιοχές του πίνακα αποδίδονται τα ενίοτε πολύ μεγαλύτερα θέματα συνοπτικά, με παλέτα ψυχρών χρωμάτων που πυροδοτούνται από ενιαίες περιοχές έντονων, θερμών χρωμάτων.

Θεματολογικά, η συγκεκριμένη συλλογή του καταλόγου εκφράζει έναν ιδιότυπο και όλως προσωπικό ανιμισμό, καθώς τα κυρίαρχα θέματα - τα αραγμένα στο λιμάνι μεγάλα φορτηγά καράβια - διαθέτουν ισχυρή παρουσία και ήθος τόσο ιδιαίτερο το καθένα, είναι τόσο ξεκάθαρα ζωγραφισμένα σε όλα τα επιμέρους στοιχεία τους, ώστε να μιλάμε για μοναδικές στο είδος τους αντι-προσωπογραφίες. Τέλος, χαρακτηριστική επίγευση της ομάδας αυτής έργων, είναι η διάχυτη μελαγχολία ταυτόχρονη με ελπίδα, εκεί όπου ο στατικός καμβάς πάνω στο καρφωμένο καβαλέτο, απεικονίζει νοσταλγικά, το όνειρο του απόπλου.

Τα έργα της έκθεσης θα εκτεθούν στον χώρο της Peter’s Gallery, στην Λεμεσό (31 Ιωάννη Πολέμη, έναντι εκκλησίας Πέτρου και Παύλου), την Τετάρτη 2 Οκτωβρίου 2019 έως την Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2019 (10.00 π.μ. - 1.00 μ.μ., 4.00 μ.μ. - 6.30 μ.μ.).