Pierrot Lunaire του Σένμπεργκ

Pierrot Lunaire του Σένμπεργκ με τη Marianne Pousseur (φωνή) και το σύνολο Het Collectief υπό τη διεύθυνση του Robin Engelen

Επικεντρωμένο σε σύγχρονα αριστουργήματα στα οποία πρωταγωνιστεί η ανθρώπινη φωνή, το 8ο Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής Φάρος σηκώνει αυλαία την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2016 με ένα από τα πιο εμβληματικά έργα που γράφτηκαν κατά τον 20ο αιώνα. Έχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια από τότε που το Ίδρυμα Τεχνών Φάρος φιλοξένησε την πρώτη Παγκύπρια εκτέλεση του Pierrot Lunaire (Φεγγαρίσιος Πιερότος) του Σένμπεργκ από το σύνολο London Sinfonietta. Το μεγαλειώδες αυτό έργο, που καθόρισε οριστικά την πορεία της μουσικής εξέλιξης και το οποίο δεν ξαναπαρουσιάστηκε στην Κύπρο έκτοτε, θα εκτελεσθεί εκ νέου, αυτή τη φορά από τη θρυλική Marianne Pousseur, η οποία θα ενώσει τη φωνή της με το εξαιρετικό σύνολο Het Collectief, υπό τη διεύθυνση του Γερμανού μαέστρου Robin Engelen. Οι Het Collectief θα ερμηνεύσουν επίσης το μετα-Ρομαντικό αριστούργημα του Σένμπεργκ, Verklärte Nacht, καθώς και τα Πέντε Κομμάτια για Κλαρίνο και Πιάνο, Έργο 5 του Άλμπαν Μπεργκ.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:

Το Pierrot Lunaire (Φεγγαρίσιος Πιερότος) αποτελεί το θεμέλιο λίθο της σύγχρονης μουσικής δωματίου – το έργο που άλλαξε την πορεία της μουσικής σύνθεσης οριστικά. Ένα από τα πιο αψήφιστα πρωτοποριακά έργα στην ιστορία της μουσικής, το Pierrot Lunaire άσκησε όσο κανένα άλλο έργο επιρροή σε μεταγενέστερους συνθέτες, και στην ουσία ήταν το έργο που εγκαινίασε τον Μοντερνισμό και απομάκρυνε τη μουσική μακριά από το ασφαλές λιμάνι του παρελθόντος ανεπιστρεπτί. Και μολονότι οι ρίζες του έργου εντοπίζονται βαθιά στην καρδιά του Ρομαντισμού του 19ου αιώνα, η σκιά του πέφτει πέρα από τον ορίζοντα, σε ένα μακρινό μέλλον. Ο τίτλος του έργου είναι εμπνευσμένος από ένα τόμο του Βέλγου υπερρεαλιστή / συμβολιστή ποιητή Αλμπέρ Ζιρώ, από τον οποίο ο Σένμπεργκ επέλεξε 21 ποιήματα τα οποία διευθέτησε σε τρεις ενότητες των επτά. Τα ποιήματα επικεντρώνονται στον αφελή χαρακτήρα του Πιερότου, από την παράδοση της ιταλικής Κομέντια ντελ άρτε, και καταπιάνονται με τις ανησυχίες του – το σεληνόφως, τον έρωτα, τη θρησκεία και τον θάνατο – από διάφορες οπτικές γωνίες. Ο Πιερότος είναι ένας ονειρευτής, ένας ποιητής, ένας μελαγχολικός ανθρώπινος παλιάτσος, έρμαιο των διαθέσεών του που ταλαντεύονται ασύστολα από την έκσταση στην υστερία, θύμα της σύγκρουσης μεταξύ του πραγματικού και του ιδεατού. Η υποβλητική και εξαιρετικά πρωτότυπη μουσική του Σένμπεργκ συμπληρώνει απόλυτα τις μεταβαλλόμενες διαθέσεις των ποιημάτων: ενίοτε με ήπιο και ατμοσφαιρικό τρόπο, ενίοτε με έναν τρόπο που είναι άκρως αγωνιώδης, κάποιες φορές αποκαρδιωμένα νοσταλγικός ή ειρωνικά αποστασιοποιημένος. Η εκφραστική γκάμα και η δύναμη της μουσικής που ο Σένμπεργκ έγραψε είναι πραγματικά εκπληκτική. Φωνητικά, το έργο παρουσιάζει τρομακτικές προκλήσεις, με το κείμενο του να ερμηνεύεται αποκλειστικά μέσω μιας τεχνικής μεταξύ τραγουδιού και ομιλίας (Sprechstimme). Χρόνια μετά τον θάνατο του συνθέτη, ο Στραβίνσκι ανακήρυξε το έργο ως «το ηλιακό πλέγμα καθώς και το πνεύμα της μουσικής της πρώιμης περιόδου του εικοστού αιώνα». Δεν αποτελεί έκπληξη, ως εκ τούτου, το γεγονός ότι έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια, το Pierrot Lunaire συνεχίζει να καταπλήσσει το κοινό με την απόλυτη αυθεντικότητά του και να ακούγεται, όπως όλα τα σπουδαία αριστουργήματα, πάντα πρωτότυπο.

Κι ενώ η φήμη του Σένμπεργκ ήταν αποτέλεσμα της διαφυγής του από την τονικότητα και του σειραϊκού συστήματος σύνθεσης που επινόησε, το πρώτο έργο που εξέδωσε, το οποίο γράφτηκε σε μόλις τρεις εβδομάδες έπειτα από μια έκρηξη έμπνευσης, το 1899, ήταν άκρως Ρομαντικό, σφοδρά αισθαντικό και εμποτισμένο από συμβατική μουσική ατμόσφαιρα. Το Verklärte Nacht (Εξαϋλωμένη Νύχτα) είναι εμπνευσμένο από ένα απόκοσμο ποίημα του Ρίχαρντ Ντέμελ. Η σκηνή διαδραματίζεται σε ένα απομακρυσμένο, κρύο δάσος, υπό το φως του φεγγαριού, όπου μια γυναίκα ομολογεί στον σύντροφο της πως το παιδί το οποίο έχει στα σπλάχνα της είναι από άλλον άντρα, τον οποίο ποτέ δεν αγάπησε αλλά στον οποίο ενέδωσε. Στο έργο αποκαλύπτεται έντονα η δυϊκή – και φαινομενικά διιστάμενη – μουσική επίδραση που δέχθηκε ο Σένμπεργκ εκείνη την περίοδο από τον Βάγκνερ και τον Μπραμς. Εντούτοις, ο συνθέτης καταφέρνει να επιστρατεύσει μια έντονα αντιστικτική και χρωματική μουσική γλώσσα που για πρώτη φορά στην σταδιοδρομία του, τον αντιπροσωπεύει απόλυτα.

MARIANNE POUSSEUR Sprechstimme

Από τις διασημότερες ερμηνεύτριες σύγχρονης μουσικής, η θρυλική Marianne Pousseur συμπράττει συχνά με σύνολα όπως Schoenberg Ensemble (υπό τη διεύθυνση του Reinbert de Leeuw), Ensemble Remix του Πόρτο, Ensemble Die Reihe Βιέννης, ενώ έχει εμφανισθεί αμέτρητες φορές με το Ensemble InterContemporain, κυρίως υπό τη διεύθυνση του Πιερ Μπουλέζ. Κυκλοφόρησε σε ταινία τη θεατρική απόδοση του Pierrot Lunaire του Σένμπεργκ, με το Ensemble Musique Oblique υπό τη διεύθυνση του Philippe Herreweghe, και σε ψηφιακό δίσκο από τη δισκογραφική εταιρία Harmonia Mundi Γαλλίας. Η τεράστια θεατρική πείρα της Marianne της επέτρεψε να πρωταγωνιστήσει ως ηθοποιός σε συμφωνικά έργα όπως το Psyche (Ψυχή) του Σεζάρ Φρανκ και το Πέερ Γκυντ του Έντβαρντ Γκριγκ, με την Εθνική Ορχήστρα της Γαλλίας και Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου υπό τη διεύθυνση του Kurt Masur, καθώς και στο Lohengrin του Σαλβατόρε Σκιαρίνο, ο ψηφιακός δίσκος του οποίου κέρδισε το Βραβείο MIDEM στις Κάννες το 2009. Το 2004, ο Γιώργος Απέργης συνέθεσε γι’ αυτήν το βασισμένο στην Ορέστεια του Αισχύλου μονόδραμα Dark Side για μέτζο-σοπράνο και σύνολο, το οποίο η Marianne Pousseur ερμήνευσε με το Ensemble InterContemporain. Το 2008, συνεργάστηκε ξανά με τον Απέργη ο οποίος συνέθεσε γι’ αυτήν την όπερα για σόλο φωνή, Ισμήνη, που είναι βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου. Η ερμηνεία της Pousseur στο συγκεκριμένο έργο της χάρισε το 2009 το Βραβείο των Βέλγων Μουσικοκριτικών, και το έργο έχει έκτοτε εκτελεσθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Η περεταίρω καλλιτεχνική έρευνα της Marianne Pousseur στην ποίηση του Ρίτσου την οδήγησε στο να συνθέσει η ίδια, και να ερμηνεύσει, το μουσικό θέατρο Φαίδρα, και να ολοκληρώσει το τρίπτυχο, το 2015, με τον Αίαντα.

ENSEMBLE HET COLLECTIEF

Wibert Aerts, βιολί | Julien Hervé, κλαρίνο | Thomas Dieltjens, πιάνο | Toon Fret, φλάουτο | Martijn Vink, βιολοντσέλο

Το σύνολο μουσικής δωματίου Het Collectief ιδρύθηκε στις Βρυξέλλες το 1998. Αποτελούμενο από έναν σταθερό πυρήνα πέντε μουσικών, το Het Collectief έχει δημιουργήσει έναν ενδιαφέρων και ιδιοσυγκρασιακό ήχο, ο οποίος επιτυγχάνεται από τον ασυνήθιστο συνδυασμό εγχόρδων, πνευστών και πιάνου. Στο ρεπερτόριο τους, οι Het Collectief επιστρέφουν στις ρίζες του μοντερνισμού, στη Δεύτερη Βιεννέζικη Σχολή. Έχοντας ως αφετηρία αυτή τη γερή βάση, εξερευνούν τόσο το σπουδαίο ρεπερτόριο του 20ου αιώνα όσο και τις πιο σύγχρονες πειραματικές τάσεις. Παράλληλα, το Κουιντέτο προκαλεί αίσθηση στις συναυλίες του για τους τολμηρούς συνδυασμούς σύγχρονου και κλασικού ρεπερτορίου, καθώς και για τις διασκευές του σε μουσική της αρχαιότητας. Πέρα από τις συναυλιακές αίθουσες του Βελγίου, οι Het Collectief εμφανίζονται τακτικά σε σημαντικές αίθουσες ανά το παγκόσμιο, μεταξύ άλλων, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Ισπανία, Πολωνία, Χονγκ Κονγκ, Περού και Βραζιλία.

ROBIN ENGELEN μαέστρος

Ο Robin Engelen έχει συνεργαστεί και έχει διευθύνει πολλές σημαντικές ορχήστρες ανά το παγκόσμιο, μεταξύ άλλων, Gewandhaus Λειψίας, Ορχήστρα Ραδιοφωνίας Στουτγάρδης και Φιλαρμονική της Στουτγάρδης, Συμφωνικής Βερολίνου, Ορχήστρα Ραδιοφωνίας Βερολίνου, Φιλαρμονική του Ντίσελντορφ, Φιλαρμονική του Τόκυο, Κρατική Ορχήστρα του Χάλε, και Συμφωνική του Σαν Ρέμο. Είναι παράλληλα διακεκριμένος μαέστρος όπερας, και έχει διευθύνει, μεταξύ άλλων, στην Κωμική Όπερα του Βερολίνου και του Παλέ Γκαρνιέ, και στα λυρικά θέατρα των Μάνχαϊμ, Αμβέρσας, Λειψίας, Κάσσελ, Παλέρμου, Γιάκουτσκ και Σεούλ. Η δισκογραφία του περιλαμβάνει μια ηχογράφηση του Pierrot Lunaire, για την οποία κέρδισε το σημαντικό βραβείο the Diapason d’Or. Το 2013, ο Robin Engelen κέρδισε επίσης το πολυπόθητο βραβείο ECHO Klassik.

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ:
Box Office: Από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος www.pharosartsfoundation.org
Τηλ. 96669003 (Δευ-Παρ 10:00πμ-3:00μμ)