Πως να φτιάξεις έναν κήπο

Το Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας του Συλλόγου Επαγγελματιών Εικαστικών Καλλιτεχνών θα φιλοξενήσει από τις 3 Φεβρουαρίου μέχρι τις 2 Μαρτίου την έκθεση «Πως να φτιάξεις έναν κήπο» σε επιμέλεια Έλενας Πάρπα.

Στην έκθεση συμμετέχουν με αλφαβητική σειρά οι: Επαμεινώνδα Χάρις (σε συνεργασία με τον Daniel Gustav Cramer), Κυριάκου Φάνος, Λοϊζίδου Μαρία, Μιχαήλ Παναγιώτης, Πεσλίκας Πόλυς, Πισσούριος Αλέξανδρος, Σαββίδου Έφη και Σωκράτους Σωκράτης.

Με αφετηρία το ενδιαφέρον ιστορικό τόσο του Δημόσιου Κήπου, όσο και του χώρου στον οποίο φιλοξενείται, η έκθεση προσκαλεί τους εννέα καλλιτέχνες να διαπραγματευτούν την έννοια του «κήπου».

Ως γνωστό, το «Φυτώριο» σχεδιάστηκε από τον Νεοπτόλεμο Μιχαηλίδη, ο οποίος το 1968 ανέλαβε την εκ νέου τοπιογράφηση του Δημόσιου Κήπου Λευκωσίας. Πρόθεση του αρχιτέκτονα ήταν η δημιουργία ενός θερμοκηπίου καλλιέργειας εξωτικών φυτών. Παρά την προσεγμένη βιοκλιματική κατασκευή του, ο χώρος τελικά παρέμεινε για πολλά χρόνια ανεκμετάλλευτος. Κατά περιόδους είχε χρησιμεύσει ως «ριζωτήριο» για τις ανάγκες του πρασίνου της Λευκωσίας, ενώ γίνονταν σκέψεις να μετατραπεί ακόμη και σε μουσείο φυσικής ιστορίας. Τελικά ούτε αυτή η ιδέα ευδοκίμησε και το θερμοκήπιο του Μιχαηλίδη παρέμεινε ένα ακόμα εγκαταλελειμμένο κτίσμα της μεταπολεμικής περιόδου στην Κύπρο, το οποίο διακρίνεται όχι μόνο από τον ευφυή βιοκλιματικό σχεδιασμό του, που αποτελούσε πρωτοπορία για την εποχή, αλλά και από τη χαρακτηριστική γραφή του αρχιτέκτονα που πάντρευε τις αρχές του μοντερνισμού με αυτές της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Η συγκεκριμένη φιλοσοφία διαπνέει και τη γενικότερη τοπιογράφηση του κήπου. Ο Μιχαηλίδης, όπως προκύπτει απ’ την αρχική μελέτη του, η οποία βρίσκεται σήμερα στο αρχείο του Δήμου Λευκωσίας, είχε οραματιστεί έναν κήπο «ελεύθερο και «μη γεωμετρικό», όπως τον χαρακτηρίζει, σε κλιμακωτά επίπεδα με βλάστηση κυρίως κυπριακής προέλευσης έτσι ώστε να γίνουν «γνωστά φυτά που αυτοφύονται μεν στον τόπον αλλά είναι εντελώς άγνωστα στο μεγαλύτερο μέρος του κοινού». Λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική στιγμή που ο αρχιτέκτονας ανέλαβε την ανακατασκευή του κήπου, όπως επίσης και τη γενικότερη ιστορία του δημόσιου αυτού χώρου, η απόφαση αυτή έχει τη σημασία της.

Σύμφωνα με την Αγνή Μιχαηλίδη στο βιβλίο της «Χώρα, η παλιά Λευκωσία» (1977), είχε αγοραστεί επί Αγγλοκρατίας έναντι 63 λιρών ένα μεγάλο κομμάτι γης, το οποίο σταδιακά άρχισε να μετατρέπεται σε κήπο. Οι Άγγλοι τον αφιέρωσαν στη μνήμη της βασίλισσας Βικτωρίας και η αρχική τοπιογράφησή του δόθηκε στο γεωπόνο και φυτολόγο, Παναγιώτη Γεννάδιο στον οποίο οφείλεται η απόφαση να φυτευθεί ο μακρύς διάδρομος με τα πανύψηλα φοινικόδενδρα. Από τα αρχεία του Δήμου μαθαίνουμε ότι ο Μιχαηλίδης ανέλαβε τον επανασχεδιασμό του στα τέλη του ’60, δηλαδή σχεδόν δέκα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο παρα-πέντε της εισβολής, σε μια περίοδο που οι επιπτώσεις της αποικιοκρατίας ήταν ακόμα νωπές, και ζητήματα όπως το «Ένωση» ή όχι άλυτα. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο αρχιτέκτονας επιχείρησε να αντικαταστήσει τον κήπο της Βικτωρίας μ’ έναν «κυπριακό κήπο» με ενδημικά κυρίως φυτά, που να αναπτύσσεται «ελεύθερα», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει στη μελέτη του. Οι παραλληλισμοί με την κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα που επικρατούσε τότε είναι αναπόφευκτοι, και η στάση του Μιχαηλίδη θα μπορούσε να ερμηνευθεί έως και πράξη πολιτική.

Η έκθεση Πως να φτιάξεις έναν κήπο έχει σαν αφετηρία το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο και προσκαλεί μια ομάδα σύγχρονων Κυπρίων καλλιτεχνών να προβληματιστούν γύρω από την έννοια του κήπου, η οποία αποκτά υπό αυτό το πρίσμα σημασία αλληγορική. Δεν αποτελεί μόνον μια ξανακερδισμένη Εδέμ στην καρδιά της πόλης, όπου μπορεί κανείς να περιπλανηθεί, να έρθει σ’ επαφή με τη φύση και να ξεχαστεί. Είναι το νησί που προσπαθεί σε μια εποχή ανακατατάξεων, νέα κι ελπιδοφόρα, παρά τις ταραχές και τις δυσκολίες, να προσδιορίσει και να «τοπιογραφήσει» την ταυτότητά του. Είναι επίσης τόπος στοχασμού, όπου μπορεί κανείς ν’ αρχίσει να συζητά τι είναι «ενδημικό», τι «ξένο», και σε ποιο βαθμό άραγε αυτός ο διαχωρισμός βασίζεται σε μύθους και καθορίζεται από εσφαλμένες αντιλήψεις. Το τι έχει θέση και τι όχι σ’ έναν «κυπριακό κήπο» είναι θέμα μεγάλων συζητήσεων, καθώς οι ειδικοί διαφωνούν ακόμα και για την προέλευση δέντρων, όπως διχάζει ένα διαφορετικό επιτελείο ειδικών, υποθέτει κανείς, ο προσδιορισμός της κυπριακής ταυτότητας. Ο κήπος, φυσικά, παραμένει μια διεκδίκηση της ουτοπίας, η οποία για να οικοδομηθεί και να διατηρηθεί χρειάζεται όραμα, χρόνο, φροντίδα, γνώση και τη διαρκή επιμέλεια της δημιουργικής χειρονομίας.

Η έκθεση Πως να φτιάξεις έναν κήπο απευθύνεται σ’ αυτά τα ζητήματα μέσα από επιλογές έργων και καλλιτεχνών που πραγματεύονται παρεμφερή θέματα, έχοντας σαν αφετηρία αυτό το πώς να φτιάξεις έναν κήπο του Νεοπτόλεμου Μιχαηλίδη, όπου ο «κήπος» κατανοείται όχι μόνο κυριολεκτικά, αλλά και μεταφορικά

Ώρες Λειτουργίας
Τρίτη-Παρασκευή: 10.00-13.00 και 16.00-19.00
Σάββατο: 10.00-13.00